Chơi Piano

40. Bàn Đạp Giảm Âm: Chỉnh Âm Búa Đàn

By 16/09/2020 September 17th, 2020 No Comments

Đại dương cầm: Bàn đạp giảm âm (bàn đạp bên trái) được dùng để thay đổi khí sắc (thanh sắc, âm điệu) của âm thanh từ to kích đến nhẹ nhàng hơn. Nó không được thiết kế để tạo ra những âm nhanh mềm hơn, một sự thật mà nhiều người chơi piano không biết. Vì đó “bàn đạp giảm âm” là một vụ dùng nhầm tên cho đại dương cầm – để chơi pianissimo, bạn đơn giản phải học cách chơi nhẹ. Bạn có thể tạo ra những âm thanh to khi đang đạp bàn đạp giảm âm như khi đang không đạp. Một khó khăn với bàn đạp này là nó (được ký hiệu una corda, hay đúng hơn là due corda cho đại dương cầm hiện đại) thường không được biểu thị, nên quyết định sử dụng nó được giao cho người nghệ sĩ.

Với đại dương cầm, bàn đạp giảm âm khiến toàn bộ hành động (bao gồm cả các búa đàn) dịch chuyển sang phải nên búa đàn hụt một dây trong khu vực 3 dây khi nó hoàn toàn đánh xuống. Cho nên các búa đàn đánh chỉ hai dây. Độ lệch nên là khoảng cách giữa những dây liền kề trong khu vực ba dây để hai dây hoạt động sẽ đánh trúng rãnh dây của những dây liền kề; nếu không, âm thanh sẽ không đều. Yêu cầu chính là dây không bị đánh nên hụt búa đàn hoàn toàn.

Dây không bị đánh hoạt động như một bồn chứa mà hai dây kia có thể đổ năng lượng vào; những dây bị đánh sẽ đẩy dây không bị đánh rung lên. Vì rung động của dây không bị đánh nằm trong pha đối với dây bị đánh (một dây bị tác động luôn nằm trong pha đối với dây phát động), nó làm mất đi góc sắc của âm thanh tác nhân ban đầu và cùng lúc, kích thích thêm các trạng thái rung nằm ngang hơn là khi cả ba dây đều bị đánh trúng cùng lúc. Các rung động nằm ngang chuyển đổi năng lượng ít hiệu quả hơn đến bảng âm và tạo ra âm thanh nhỏ với độ ngân dài hơn.

Khi bàn đạp giảm âm được đạp, chỉ có 2 dây có thể tạo ra âm thanh tác nhân nhưng cuối cùng, cả 3 dây đều góp phần tạo âm thanh thành phẩm vì 3 dây được liên kết âm học. Điều này khiến tỉ lệ âm thanh thành phẩm/âm thanh tác nhân lớn hơn khi 3 dây bị đánh và độ ngân dài hơn, nên âm thanh kém kích phát hơn. Đây là cách bàn đạp giảm âm thay đổi âm sắc.

Trong khu vực dây đôi và dây đơn, các dây đều có diện tích lớn hơn, nên khi hành động dịch chuyển sang ngang, các dây đánh vào thành bên các rãnh dây, từ đó cho chúng một cú đạp bề ngang và tăng hậu âm thanh bằng cách tăng rung động dây ngang. Vì vậy sự thay đổi trong thanh sắc tương tự như ở khu vực 3 dây. Cơ chế này tài tình vô cùng!

Người chơi piano không được dạy cách dùng bàn đạp giảm âm của đại dương cầm thường dùng bàn đạp giảm âm bán phần và khẳng định chúng làm nhẹ âm thanh. Điều đó quả đúng, nhưng hiệu ứng lại khó đoán trước từ đàn này sang đàn khác và từ nốt này sang nốt khác trên cùng một đàn, và rồi sẽ làm hỏng búa đàn, khiến nó không thể sửa được; người chỉnh âm piano phải thay búa đàn hỏng. Bàn đạp giảm âm bán phần sẽ dịch chuyển búa đàn ít hơn khoảng cách một dây và dây không được đánh sẽ cạo phần bên của búa đàn, tạo ra âm thanh kỳ lạ và làm hư búa. Kỹ thuật viên piano không thể canh toàn bộ búa đàn và dây đàn chính xác đến mức để dây đàn không bị đánh hụt búa với cùng một khoảng cách di chuyển bàn đạp cho mỗi nốt 3 dây. Vì vậy hiệu ứng bàn đạp nhẹ bán phần sẽ trở nên không đều và không thể tái tạo. Đây là lý do một bàn đạp giảm âm bán phần không phải là cách dùng bàn đạp đúng; nó không phải là một đặc tính thiết kế của đại dương cầm.

Một lý do vì sao sử dụng bàn đạp giảm âm bán phần thông dụng đến thế là vì nó hiệu quả cho đàn tủ đứng và đàn điện tử, và đa phần học viên bắt đầu học từ chúng. Mỗi người chơi piano cần được dạy cách dùng bàn đạp giảm âm một cách chính xác trên đại dương cầm.

Vì bạn chỉ đánh hai dây, bàn đạp giảm âm sẽ tạo ra âm hơi nhỏ hơn, và bàn đạp giảm âm bán phần sẽ làm dây đàn đánh trúng phần mềm của búa đàn bên ngoài rãnh dây, và sẽ tạo âm thanh còn nhỏ hơn nữa. Nhưng đại dương cầm chưa từng được thiết kế để được chơi trong chế độ như thế và sự thay đổi âm lượng và thanh sắc của từng nốt sẽ không đều và khó đoán. Một trong những tính chất quan trọng nhất của một cây piano chất lượng cao, được chỉnh tốt, mà những người mua piano hiểu biết thường kiểm tra, là sự đồng nhất từ nốt này sang nốt kia. Bàn đạp giảm âm bán phần trên đại dương cầm sẽ phá hủy sự đồng nhất này, điều đó có nghĩa nghệ sĩ sẽ mất kiểm soát với âm thanh piano.

Pedan Piano - Học Piano

Mỗi người chơi piano cần được dạy cách dùng bàn đạp giảm âm một cách chính xác trên đại dương cầm.

Cách dùng bàn đạp giảm âm đúng trên một cây đại dương cầm là hoặc nhấn hết xuống, hoặc thả hết ra.

Trên đa phần đàn tủ đứng, bàn đạp giảm âm làm toàn bộ búa đàn di chuyển gần lại dây đàn, từ đó hạn chế động tác của búa đàn và giảm âm lượng; nó thật sự là bàn đạp giảm âm. Vì vậy bàn đạp giảm âm bán phần có hiệu quả. Không như đại dương cầm, âm thanh lớn không thể được tạo ra trên đàn tủ đứng khi bàn đạp giảm âm được thả ra. Nó chỉ có tác dụng rất nhỏ đối với thanh sắc. Có một vài đàn tủ đứng cao cấp có bàn đạp giảm âm hoạt động tương tự như loại trong đại dương cầm.

Chỉnh âm búa đàn: Nếu việc chơi pianissimo dễ hơn rõ rệt khi nắp đại dương cầm đóng lại, thì búa đàn gần như chắc chắn cần được chỉnh âm [cấu hình lại, chọc lỗ kim, v.v…. (79). Đánh Bóng Trục Quay, Chỉnh Âm Búa Đàn]. Đại dương cầm được thiết kế để chơi với nắp mở. Học viên nên luyện tập với nắp mở vì họ sẽ biểu diễn với nắp mở trên sân khấu, và đó là cách duy nhất bạn có thể nghe được âm thanh thực sự của đại dương cầm, bao gồm cả PP và FF. Với các búa đàn được chỉnh âm đúng cách, bạn nên kiểm soát được độ chơi nhẹ nhàng đến mọi mức mong muốn với một đàn nắp mở. Với những búa đàn đã mòn, móp méo, chơi nhẹ nhàng là không thể. Đa phần các piano luyện tập không được chỉnh âm đủ thường xuyên nhất là vì đàn tủ đứng ngay từ đầu không tạo ra đủ âm, và chúng là đàn đóng đúng nghĩa, không giống đại dương cầm. Bộ cơ cũng nên được điều chỉnh (bộ phận nhả được giảm tối thiểu đúng cách, v.v…., Reblitz, Arthur,) để có thể chơi PP. Quá nhiều học viên chưa từng tập PP vì không thể nào tập được trên đàn của họ.

Một búa đàn rắn chắc sẽ truyền năng lượng của mình đến các dây trong một khoảng thời gian nghỉ cực ngắn lúc va chạm và búa đàn ngay lập tức bật khỏi dây. Sự truyền năng lượng hiệu quả cao này cho cảm giác của một bộ cơ rất nhẹ. Đó là lý do có các đại dương cầm cũ có cảm giác nhẹ như lông. Những búa đàn nhẹ hơn sẽ khiến bộ cơ cảm giác nặng hơn. Đây là vì, với điểm tiếp xúc nhẹ hơn của búa, nó nằm trên dây lâu hơn nhiều, để dây bị đẩy ra khỏi vị trí ban đầu trước khi toàn bộ năng lượng của búa được truyền qua. Sự truyền năng lượng kém hiệu quả hơn và người chơi piano phải nhấn mạnh hơn để tạo ra được âm thanh cùng âm lượng. Vì vậy chỉnh âm có thể thay đổi trọng lượng phím đàn rõ ràng hơn là trọng lượng chì. Kỹ thuật viên piano phải chỉnh thỏa hiệp giữa chỉnh âm búa đàn đủ nhẹ để tạo âm điệu dễ chịu và cho phép pianissimo, nhưng đủ cứng để tạo ra âm thanh đúng. Với mọi đàn trừ loại cao cấp nhất, búa đàn cần được làm nặng để tạo đủ âm và để tạo cho bộ cơ cảm giác nhanh nhẹn, vốn làm những đàn như vậy khó chơi PP. Từ đó nó “bào chữa” cho việc dùng bàn đạp giảm âm trong khi bàn đạp không nên được dùng. Người sở hữu piano nào bỏ bê việc chỉnh âm có thể làm công việc của người chỉnh dây đàn khó khăn hơn vì, sau khi búa đàn đã được chỉnh, người chủ sẽ phàn nàn rằng bộ cơ nặng quá khó chơi. Thực tế, người chủ đã trở nên quen với chơi một bộ cơ nhẹ tênh và chưa từng học cách chơi với sức mạnh thực sự để tạo ra âm thanh piano tuyệt diệu.

Việc bàn đạp giảm âm bán phần không nên được sử dụng trên đại dương cầm đáng lẽ không nên gây tranh cãi nhưng lại có, vì ngay cả một vài người chơi piano cao cấp nghĩ rằng nếu một bàn đạp giảm âm toàn phần cho một hiệu ứng nhất định, thì bàn đạp giảm âm bán phần nên cho hiệu ứng bán phần trên đại ương cầm, điều này sai. Dù vậy, những lời đồn thổi luôn chỉ rằng sử dụng bàn đạp giảm âm bán phần trên đại dương cầm là việc thông dụng, gần như luôn là vì sự thiếu kiến thức của người chơi đàn về cách nó hoạt động. Một cách sử dụng bàn đạp giảm âm bán phần với kết quả có thể tái tạo là đạp bàn đạp thật nhẹ, khi đó tất cả các dây trong khu vực 3 dây sẽ đụng phần bên của rãnh dây trên búa đàn. Khi dây đánh vào phần ngoài rãnh, âm thanh sẽ nhỏ hơn vì phần đó của búa chưa được mài dũa bởi những lần chơi trước, tạo ra hiệu ứng “giảm âm bán phần” đúng như mong muốn. Ngay cả ý đồ này cũng không hiệu quả, vì nó chỉ có ảnh hưởng đến khu vực 3 dây, tạo ra một sự chuyển tiếp khập khiễng từ khu 3 dây xuống khu 2 dây. Hơn nữa, chẳng ai có đủ độ chính xác chân để điều khiển một hành động đạp nhỏ như thế.

Nói tóm lại, “bàn đạp giảm âm” là một khái niệm sai lầm cho đại dương cầm. Hiệu ứng chính của nó là thay đổi thanh sắc. Âm thanh lớn chơi với bàn đạp giảm âm đang được đạp sẽ lớn như khi không đạp, vì gần như cùng một lượng năng lượng được chuyển sang dây. Dĩ nhiên, âm thanh sẽ thay đổi, vì thanh sắc đã thay đổi. Nếu đàn được điều chỉnh và búa được chỉnh âm, PP sẽ có thể dù không có bàn đạp giảm âm. Bàn đạp giảm âm bán phần sẽ tạo ra những hiệu ứng không đều, khó đoán, và làm hỏng búa đàn. Bàn đạp giảm âm bán phần hiệu quả cho hầu hết đàn tủ đứng và đàn điện tử, nhưng thói quen bàn đạp giảm âm bán phần được nuôi dưỡng trong lúc tập trên hai loại đàn trên có thể gây tai họa khi chơi trên đại dương cầm.